83. ปาติโมกฺขุทฺเทสกอชฺเฌสนาทิ

[155] อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน โจทนาวตฺถุ เตน จาริกํ ปกฺกามิฯ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน โจทนาวตฺถุ ตทวสริฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺมิํ อาวาเส สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ ฯ ตตฺถ เถโร ภิกฺขุ พาโล โหติ อพฺยตฺโตฯ โส น ชานาติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วาฯ อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปญฺญตฺตํ ‘เถราธิกํ ปาติโมกฺข’นฺติ, อยญฺจ อมฺหากํ เถโร พาโล อพฺยตฺโต, น ชานาติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วาฯ กถํ นุ โข อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โย ตตฺถ ภิกฺขุ พฺยตฺโต ปฏิพโล ตสฺสาเธยฺยํ ปาติโมกฺขนฺติฯ

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺมิํ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตาฯ เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วาฯ เต เถรํ อชฺเฌสิํสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โส เอวมาห – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติฯ ทุติยํ เถรํ อชฺเฌสิํสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โสปิ เอวมาห – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติฯ ตติยํ เถรํ อชฺเฌสิํสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ , ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โสปิ เอวมาห – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติฯ เอเตเนว อุปาเยน ยาว สงฺฆนวกํ อชฺเฌสิํสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ อายสฺมา ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โสปิ เอวมาห – ‘‘น เม, ภนฺเต, วตฺตตี’’ติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ

อิธ ปน, ภิกฺขเว, อญฺญตรสฺมิํ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตาฯ เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วาฯ เต เถรํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โส เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติฯ ทุติยํ เถรํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โสปิ เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติฯ

ตติยํ เถรํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โสปิ เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติฯ เอเตเนว อุปาเยน ยาว สงฺฆนวกํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ อายสฺมา ปาติโมกฺข’’นฺติฯ โสปิ เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, ภนฺเต, วตฺตตี’’ติฯ เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ เอโก ภิกฺขุ สามนฺตา อาวาสา สชฺชุกํ ปาเหตพฺโพ – คจฺฉาวุโส, สํขิตฺเตน วา วิตฺถาเรน วา ปาติโมกฺขํ ปริยาปุณิตฺวาน อาคจฺฉาหีติฯ

อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข ปาเหตพฺโพ’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติฯ เถเรน อาณตฺตา นวา ภิกฺขู น คจฺฉนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ น, ภิกฺขเว, เถเรน อาณตฺเตน อคิลาเนน น คนฺตพฺพํฯ โย น คจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติฯ

84. ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนา

[156] อถ โข ภควา โจทนาวตฺถุสฺมิํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา ปุนเทว ราชคหํ ปจฺจาคญฺฉิฯ

เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ภิกฺขู ปิณฺฑาย จรนฺเต ปุจฺฉนฺติ – ‘‘กติมี, ภนฺเต, ปกฺขสฺสา’’ติ? ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘น โข มยํ, อาวุโส, ชานามา’’ติฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘ปกฺขคณนมตฺตมมฺปิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา น ชานนฺติ, กิํ ปนิเม อญฺญํ กิญฺจิ กลฺยาณํ ชานิสฺสนฺตี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปกฺขคณนํ อุคฺคเหตุนฺติฯ อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข ปกฺขคณนา อุคฺคเหตพฺพา’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สพฺเพเหว ปกฺขคณนํ อุคฺคเหตุนฺติฯ

[157] เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ภิกฺขู ปิณฺฑาย จรนฺเต ปุจฺฉนฺติ – ‘‘กีวติกา, ภนฺเต, ภิกฺขู’’ติ? ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘น โข มยํ, อาวุโส, ชานามา’’ติฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อญฺญมญฺญมฺปิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา น ชานนฺติ, กิํ ปนิเม อญฺญํ กิญฺจิ กลฺยาณํ ชานิสฺสนฺตี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู คเณตุนฺติฯ